نبرد قاضی‌جهان و ‌چشم بادامی‌ها/ روزنامه همشهری

نبرد قاضی‌جهان و ‌چشم بادامی‌ها

روزنامه همشهری / نویسنده: فاطمه عسگری نیا  

وقتی ژاپنی‌ها سر زمستانی هوس‌کردند با تبلیغات گسترده در فضاهای مجازی از اختراع جدیدشان خبر دهند،که ‌ همان کرسی ننه جون‌های ماست، و این نوستالژی قدیمی ایران زمین را به نام خود ثبت کنند، جوانان روستایی از حوالی آذر شهر بیکار ننشستند و با به راه اندازی کمپین کرسی اجازه ندادند تا ژاپنی‌های چشم بادامی کرسی را به‌نام خود کنند.
همین‌که کمپین کرسی از ابتدای زمستان امسال در روستای قاضی جهان به راه افتاد کرسی‌های رنگارنگ به پا شدند تا با دورهمی اهالی خانه‌های کوچک و بزرگ تصاویری از خاطرات خوب با هم بودن در شبهای سرد زمستان به یادگار بماند. این کمپین خیلی سریع از مرز قاضی جهان گذشت و کم کم به سراسر کشور تسری یافت تا آنجا که خیلی از ایرانی‌ها در شهر و روستا با برپا کردن کرسی و رفتن زیر آن در شب و روزهای سرد زمستان این نوستالژی را احیا کنند.

کرسی‌ها دوباره جان گرفتند
دیدن تصاویر کرسی ژاپنی‌ها در دهکده مجازی برای جوان‌های قاضی جهانی کافی بود تا دست به کار شوند. وحید کاظم زاده مسئول راه اندازی کمپین کرسی در قاضی جهان است. جوانی که می‌گوید:« کرسی یکی از نوستالژی‌های ما ایرانی‌ها در ایام زمستان است. وسیله ای که در سال‌های گذشته با صفای پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ هایمان علم می‌شد و زیر گرمای آن در دورهمی‌های شبانه زمستان قصه‌های قدیمی هزار و یک شب درِ گوش بچه‌ها زمزمه می‌شد.»
او که این روزها از تلاش ژاپنی‌ها برای به‌نام زدن این وسیله قدیمی گرمایشی در قالب اختراعی جدید به نام خودشان گلایه مند است می‌گوید: «ایرانی‌ها نباید اجازه دهند دیگر کشورها مبانی بومی و فرهنگی شان را به یغما برده و به نام خود ثبت کنند». به گفته او با راه اندازی کمپین کرسی در زمستان امسال تصاویر زیادی از کرسی‌های بزرگ و کوچک در شهر و روستا به این کمپین ارسال شد؛ تصاویری که حکایت از علاقه‌مندی ایرانی‌ها به نوستالژی‌های قدیمی شان دارد.

قاضی جهان کجاست؟
تا قبل از این‌که عکس‌های کمپین کرسی قاضی جهان در شبکه‌های مجازی منتشر شود کمتر کسی نام قاضی جهان را شنیده بود؛ روستایی از توابع شهرستان آذرشهر در استان آذربایجان شرقی که تاریخ کهنی دارد. حمد الله مستوفی وقتی از آذرشهر دیدن می‌کند از این منطقه به عنوان دهخوارقان یاد کرده و در میان دهستان هایش قاضی جهان را پسندیده و به ستایش باغستان‌های انگور، غله و پنبه آن می‌پردازد. البته تاریخ را که ورق بزنی حکایت از آن دارد که قاضی جهان نخچیرگان ناصر خسرو بوده که تابستان‌ها با خدم و حشم به آنجا می‌رفته برای خوش گذرانی. قدیمی‌های بومی قاضی جهان می‌گویند این منطقه به خاطر آب و هوای خوب و باغ‌های پر از میوه همواره مورد توجه خان‌های مغول بوده تا آنجا که هلاکوخان مغول هم در این منطقه به خاک رفته است.

کشاورزی؛ پیشینه مردم قاضی جهان
اهالی قاضی جهان از دیرباز به شغل کشاورزی مشغول بوده اند.مردمی که با استفاده از آب وهوای خوش منطقه همتشان باغ‌هایی را پرورش داده اند که زیبایی آنها چشم هر بیننده را مسحور خود می‌کند.وحید کاظم زاده می‌گوید: «روستای قاضی جهان امروز بالغ بر 100 کارگاه کوچک و بزرگ در زمینه تولید خشکبار به ویژه آلو و زرد آلو دارد. منطقه ای که این روزها به عنوان پایلوت تولید این خشکبار شهرت گرفته است. »
به گفته کاظم زاده،زندگی ساده اهالی قاضی جهان باعث شده است هنوز صفا و صمیمیت زندگی روستایی بر اهالی این منطقه حاکم باشد؛ مردمی‌که اجازه ندادند ورود تکنولوژی به زندگی آنها در روابط و شیوه زندگی‌شان که بر پایه دوستی و مودت بوده خللی ایجاد کند.

باورهای عامیانه مردم قاضی جهان
اهالی قاضی جهان هنوز هم به باورهای قدیمی خود پایبند هستند. پایبندی اهالی قاضی جهان به این باورهای قدیمی و سنت‌های کهن حکایت از ارزشی است که آنها برای تاریخچه کهن خود قائلند. در روستای قاضی جهان پیرزن‌های قاضی جهانی را هیچ وقت بدون رنگ حنا بر دست و پایشان نمی‌بینید و مردم این منطقه همواره می‌کوشند تا مراسم جشن و عروسی خود را در روزهای دوشنبه، سه شنبه، پنج شنبه و جمعه به خاطر خوش یمنی این روزها برگزار کنند.

آیین سلفچه‌گردانی در قاضی جهان
آیین سلفچه گردانی از جمله آیین و مراسم سنتی قاضی جهانی‌ها در مراسم نذور‌ محرم است.‌کاظم زاده در این باره می‌گوید:«شستن دست‌ها با آفتابه و لگن از رسوم قدیمی اهالی قاضی جهان است». به گفته او آفتابه و لگن در گویش محلی آفتافاسلفچه خوانده می‌شود؛ ظرف‌هایی که قاضی جهانی‌ها در زمان قدیم برای شستن دست‌ها از آن در مجالس و مهمانی هایشان استفاده می‌کردند. لگن دایره شکل ظرف معمولا از جنس مس یا برنج بود که کنگره‌ای بودن لبه هایش بر این زیبایی می‌افزوده است.
کاظم زاده می‌گوید:«این ظرف‌ها معمولا در محافل و مجالس اعیانی قاضی جهان مورد استفاده قرار می‌گرفت، به این شکل که هر کس قصد شستن دست هایش را داشت دست‌ها را روی این لگن می‌گرفت و فرد دیگر روی آنها آب می‌ریخت. گرچه این رسم و رسوم قبلا در میهمانی اعیان‌ اجرا می‌ شد اما این روزها در مراسم نذری محرم اجرا می‌شود. به این شکل که بعد از جمع شدن مردم در مساجد چهار فراش با آفتابه و لگن و گاه با حوله ای بر دوش وارد مجلس می‌شوند و به ترتیب بزرگتربه کوچکتر شروع به شستن دستها می‌کنند؛کاری که در پایان شام و ناهار تکرار می‌شود». البته کاظم زاده می‌گوید اجرای این رسم در سال‌های اخیر تنها به شستن دست‌های ریش سفیدان محدود شده است.
به گفته او، مرحوم حاج محمدسلطانی، مرحوم حاج مجید سلطانی، مرحوم علی خلیل زاده، حاج محمد ملاباقری و حاج محمد پورصادق از جمله فراشان 5 دهه اخیر قاضی جهان هستند.

هنرمندان قاضی جهان؛‌مبدع فرش‌های حجمی در ایران
قاضی جهان و مردم خونگرمش علاوه بر کشاورزی و فعالیت‌های اجتماعی شان که این روزها زبانزد عام و خاص است هنرشان در تولید فرش‌های حجمی هم خاص و دیدنی است. فرش‌هایی که بر پیکر کوزه‌های گلی می‌نشیند و خانه‌های شما را زینت می‌دهد.
رضا سلیمانزاده قاضی جهانی نقاش و مخترع این هنر است. هنرمند40 ساله ای که از کودکی به نقاشی علاقه فراوان داشت و بعد‌ها به سمت خوشنویسی رفت. او بافت فرش‌های حجمی و تزیینی را برای اولین بار در قاضی جهان رایج کرد.

بازار داغ بازی‌های محلی قاضی جهان
اهالی خونگرم قاضی جهان علاوه بر کشاورزی و هنر قالیبافی هنوز هم بازی‌های بومی و محلی شان را دوست دارند و در هر دورهمی می‌کوشند با اجرای آنها ساعت‌های خوشی را برای خود خلق کنند. کاظم زاده می‌گوید: «گیزلن بانچ یا همان قایم باشک یکی از بازی‌های قدیمی این منطقه است، البته گول گول یا همان گل یا پوچ هم در مهمانی‌های قاضی جهانی‌ها طرفداران خاص خود را دارد. بازی‌ای که در آن افراد برای پیدا کردن گل می‌گویند:
«یا بوندادیر یا اوندا/حالوا چی دوکانیندا/ننه م دئدی آل بوندان‌» هنگام تکرار این کلمات دست راست یکی از رقبا روی دستان بسته شده می چرخد‌ و حریف اگر توانست گل را پیدا کند در این صورت بازی از گروه اول به گروه دوم منتقل می شود، در غیر این‌صورت یک امتیاز به گروه اول داده شده و بازی به‌وسیله گروه اول ادامه می یابد. به گفته کاظم زاده پیل دسته، بئش داش، توپ عربی، آراد اویردی و گوندوم گوندوم هم از دیگر بازی‌های بومی این منطقه است.

سوهان کنجد هم اختراع قاضی جهانی‌ها بود
اهالی قاضی جهان در هر بخشی که سرک بکشیم ردپایی از خود دارند اما خوشمزه‌ترین بخشی که می‌شود رد پای قاضی جهانی را در آن جست‌وجو کرد تولید همین سوهان‌کنجدی هاست که خیلی هم مقوی بوده و طرفداران زیادی دارد.
محصولی که به گفته کاظم زاده، سال 1347 توسط برادران محمدی قاضی جهانی اختراع و ابداع و به عنوان اولین سوغات بسته بندی شده تبریز به سراسر کشور ارسال شد.

پزشکی که هم شاعر است هم درمانگر
در قاضی جهان چهره‌های علمی زیادی حضور دارند. یکی از این چهره‌ها بهرام قاضی جهانی است؛ پزشکی که این روزها بیش از کار طبابت به نوشتن کتاب‌های علمی در این حوزه مشغول است.
او در گفت وگو با همشهری می‌گوید: اولین فردی هستم که از منطقه آذرشهر در دانشگاه پزشکی تهران پذیرفته شدم اما خوشحالم که امروز جوانان زیادی برای تحصیل در رشته پزشکی از این منطقه راهی پایتخت می‌شوند.
او امروز دارای بالغ بر 200 کتاب در حوزه پزشکی است که خود نوشته یا به ترجمه آنها پرداخته است. عشق و علاقه او به نویسندگی کم کم پایش را به حوزه شعر و شاعری هم باز کرد و‌حالا کتاب دلنوشته هایش را در قالب اشعاری کوتاه به چاپ رسانده است. از قاضی جهان و مردم باصفایش هر چه بگویم کم است.

این روستا تاریخچه ای دارد به قطوری کتاب‌های تاریخ ایران

اهالی قاضی جهان از دیرباز به شغل کشاورزی مشغول بوده اند.مردمی که با استفاده از آب وهوای خوش منطقه همتشان باغ‌هایی را پرورش داده اند که زیبایی آنها چشم هر بیننده را مسحور خود می‌کند.وحید کاظم زاده می‌گوید: «روستای قاضی جهان امروز بالغ بر 100 کارگاه کوچک و بزرگ در زمینه تولید خشکبار به ویژه آلو و زرد آلو دارد. منطقه ای که این روزها به عنوان پایلوت تولید این خشکبار شهرت گرفته است. »
قاضی جهان و مردم خونگرمش علاوه بر کشاورزی و فعالیت‌های اجتماعی شان که این روزها زبانزد عام و خاص است هنرشان در تولید فرش‌های حجمی هم خاص و دیدنی است. فرش‌هایی که بر پیکر کوزه‌های گلی می‌نشیند و خانه‌های شما را زینت می‌دهد. 

  

 آب در چشمه و ما گرد جهان می گردیم  

 در یادداشت ویژه روزنامه همشهری به قلم سرکار خانم  زهرا معصومی  

خبرنگار بخش استانهای این روزنامه از شورسو، قزل داغ و قاضی جهان  

شنبه 18 دیماه

 

درخشش قاضی جهان / در گپ  سرکار خانم  رویا امیری 

 خبرنگار بخش استانهای روزنامه همشهری  

با استاد رضا سلیمانزاده قاضی جهانی 

 مخترع فرش های حجمی 

شنبه 18 دی ماه