دالان نوزالی(نوروز علی) قدیمی ترین کوچه در قاضی جهان

دالان نوزالی(نوروز علی) قدیمی ترین کوچه در قاضی جهان

 قاضی جهان در توسعه و تکوین خود مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است و می توان چنین تصور کرد که این توسعه ابتدا از دو نقطه شروع شده و پس از طی مراحل و دوره های گوناگونی به یکدیگر متصل گشته و مجموعه واحدی را تشکیل داده اند. یکی از این نقاط ،هسته اولیه فعال و دیگری هسته اولیه غیر فعال باید نامیده شود. هسته اولیه فعال آبادی در حقیقت همان محله پشت مسجد جامع قاضی جهان است که بنام دالان نوزالی معروف می باشد.

     شخصی به نام حاج نوروز علی در همان محل اقدام به درست کردن محله کوچکی می نماید که راه ورودی آن دالانی سرپوشیده بود و در ابتدای این دالان طویل، درب چوبی بزرگی نصب شده بود.

حاج نوروز علی فرد متمکنی بوده و دستور داده بود تا دو طرف این دالان بزرگ را با آجرهای خشتی بزرگ و سنگ های تراش خورده ای بسازند.

     در مورد اینکه این دالان چه زمانی ساخته شده و پیشینه تاریخی آن به چه دوره ای برمی گردد متأسفانه مؤلف در یافتن سندی معتبر که گویای زمان حیات حاج نوروز علی باشد ناکام ماند ولی آنچه مسلم و مسجل گردید اینست که این دالان بین دوره ایلخانی و عهد صفوی وجود داشته و در موقع کوچ اهالی ایلانجی(ایرنجی) به این محل به همراه محله بالا حمام پا برجا بوده است.

نوادگان حاج نوزالی در قاضی جهان  چه کسانی هستند؟

آقای نقی محمدیان قاضیجهانی در این باره نوشته است:

از نوادگان حاج نوروز علی طبق وصیت نامه اشرف الحاج حاج حسن  ولد مرحوم خیر الحاج حاجی سلیمان قاضیجهانی که به ولدانشان آقاجان (درحال حاضر نوادگانشان آقاجانی ها هستند) و آقاسلیمان (نوادگان دختر در حال حاضر محمدیان قاضیجهانی و پورصادق قاضیجهانی )اموالش را وصیت نمودندمعلوم می شود که اصالت آنها به حاج نوروز علی و اولین فرد سکنی گزیده در قاضیجهان می باشد و الان خانه های موجوددر این دالان بیشترشان متعلق به این خانواده ها می باشدو لازم بذکر است جهت اضافه مطالب حاج باقر محمدیان از یک طرف از نتایج دختر حاج حسن برادرحاج حسین قاضیجهانی و نیز  نوه حاج محمد که ایشان نیز نوه حاج حسین قاضیجهانی می باشد وبخاطر اینکه نوه حاج محمد بوده شهرتشان به جای قاضیجهانی ، محمدیان قاضیجهانی گردیده این اقوام بنا بدان روایت،حاج حسینی می گویندیعنی (از اقوام حاج حسین قاضیجهانی ،معروف دوران گذشته که از خیرین و پولدار ترین فرد زمان خود در منطقه تبریزبود که در میزان ثروتش فردی به گردش هم در منطقه تبریز نمی رسیدند.بنا به پادشاه  زمان خود فتحعلی شاه قاجار،جهت آسایش مردمان زمان خودپول قرض داده بود و مساجدی همچون مسجد جامع قاضی جهان ومسجد بازار آذرشهر و مسجدی در گوگان و چند مسجد دیگر ازنقاط منطقه  احداث نمود)را می توان اشاره کردبنا به روایتی جهت پذیرایی از مهمانها از سینی های طلا استفاده می کردند و ذکر کنم بعد از افتادن پسرشان از اسب که فوت نمودند حاج حسین بیشتر اموال و باغات را اهدا نمودند و بیشتر اموال نیز زیر خاک مدفون گشتند و به این پسنده می کنم و مفتخرم چطورمردم دوست وخدایی بودند.

هیئت اکبریه قاضی جهان

هیئت اکبریه قاضی جهان

     هیئت اکبریه در سال 1348 هجری شمسی به پیشنهاد شهید ابوالفضل خوشبخت و به همت آقایان حاج حسن حسینی، مرحوم حاج علی اسماعیل زاده، ابوالفضل بابازاده و حاج علی محمد صادق زاده طی برگزاری جلسات مختلفی در منزل مرحوم حاج احمد خوشبخت با تدوین اساسنامه و با هدف گسترش و تعمیم دسته جات مذهبی،  نوآوری، رهایی از افکار سنتی و کشاندن مسائل اجتماعی و سیاسی به درون هیئت های حسینی تأسیس گردید و به جهت اینکه توسط تعدادی از جوانان پرشور و خلاق ایجاد شده بود جهت تأسی به حضرت علی اکبر(ع) این پهلوان و شیر مرد جوان کربلا نام«اکبریه» به خود گرفت و بر روی

پرچم آن نقش بست ، باشد که با توسل به شبیه ترین فرد به رسول اکرم(ص) بتوانند همچنانکه در گسترش و بسط احکام و فرایض دینی اسلام و رساندن پیام عاشورا تلاش می نمایند در ایجاد سلامت روحی و تزکیه نفس خویش و شرکت کنندگان در آن نیز سهیم گردند.

     با تأسیس این هیئت به جهت اینکه گردانندگان آن با نیت خیر و محض رضا الهی نسبت به ایجاد آن پیشقدم شده بودند توانست در کمتر از شش ماه بر خیل اعضای هیئت افزوده و علاقمندان و عاشقان حسینی زیادی را دور هم جمع سازد.

     از اولین حرکت های منحصر به فرد هیئت اکبریه که قبلاً سابقه نداشته این بود که در سال 1349 برای اولین بار گروهی از عاشقان حسینی را در قالب کاروانی زیارتی به سرپرستی آقایان حاج ابوالفضل کاظم زاده و حاج ابوالقاسم سلطانی به زیارت حرم مطهر کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه (س) روانه قم نمود و این بهانه ای گردید تا در سالهای بعد تداوم یافته وکاروان زیارتی از قم به مشهد مقدس نیز اعزام گردید و اینکار همه ساله در ایام اربعین حسینی و ماه صفر تا سال 1359 ادامه یافت و می توان گفت هیئت اکبریه از اولین هیئت هایی بود که در شهرستان آذرشهر اقدام به اعزام کاروان زیارتی در قالب سینه زن و عرب به شهرهای مشهد مقدس و قم نموده بود. این کاروان با حضور در منزل مراجع عظام و حضرات آیات وقت، صحن مقدس امام هشتم و حضرت معصومه و نیز با حضور در مسجد مقدس جمکران به سینه زنی و عزاداری می پرداخت. اقامتگاه این هیئت در شهر قم معمولاً مسافرخانه کرامت نو بود.

    همزمان با انقلاب اسلامی مردم کشورمان این هیئت نیز به جمع هیئت های انقلابی پیوسته و جوانان از طریق این هیئت در تکثیر نوارها و اعلامیه های حضرت امام خمینی(ره) سود می جستند و در بحبوبه تظاهرات خیابانی در نهم آبان 1357 بانی و مؤسس هیئت جناب آقای ابوالفضل خوشبخت به درجه رفیع شهادت نایل گردید و در سالهای بعد نیز هیئت چند تن دیگر از اعضای خود را در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در راه اسلام، ولایت و دفاع از میهن عزیزمان قربانی داد که از آن میان می توان به افرادی چون شهید حسن بایرامی، شهید جعفر عبدلی، شهید ابوالفضل آقامحمدزاده و شهید محمدحسین زینالزاده اشاره نمود.

     در این هیئت جناب آقای مشهدی ابراهیم خلیل پورخلیل از شاگردان مرحوم حاج میرزاعبدالله وثوقی پس از قرائت قرآن توسط اعضای حاضر در جلسه به تفسیر قرآن می پردازد سپس جناب آقای حاج ابوالفضل کاظم زاده به شرح مسائل و احکام شرعی رساله های عملیه مبادرت می ورزد در ادامه یکی از آقایان حاج حسن حسینی و حاج قدیر زینالزاده به بیان مسائل روز و اتفاقات و رویدادهای سیاسی کشور می پردازد و سپس جناب آقای رسول خوشبخت گزیده ای از خطبه های امیر مؤمنان علی (ع) در نهج البلاغه را برای حاضران تشریح می نماید و در خاتمه به خواندن یکی از دعاهای توسل، کمیل، ندبه، زیارت عاشورا و زیارت نامه چهارده معصوم(ع) اقدام می گردد که با اجرای برنامه مرثیه خوانی تعدادی از مداحان به کار خود پایان می دهد. این هیئت در روزهای جمعه و تعطیل صبح ها از ساعت 7 الی 9 صبح و در غیر اینصورت در شب های مختلف بین ساعت 10 الی 12 شب برگزارمی گردد. از برنامه های فوق العاده این هیئت اعزام کاروانهای زیارتی و تفریحی به امامزاده چکان مراغه، دریاچه ارومیه، سرعین و شمال کشور بوده و از بزرگترین برنامه های آن در ایام محرم می توان به برگزاری زیارت عاشورا در صبح روز عاشورا در کنار مزار شهدا و قبور مؤمنین اشاره نمود. یکی از ویژگیهای بارز این هئیت به گفته دست اندرکاران آن اینست که هیچ کس از افراد حاضر را رئیس آن نمی دانند و بلکه صاحب اصلی و رئیس هیئت  را (انشاءالله)حضرت ولی عصر اباصالح المهدی(عج)می دانند.

درباره ابوالفضل خوشبخت اولین شهید شهرستان آذرشهر و موسس هیئت اکبریه قاضی جهان

     شهید ابوالفضل خوشبخت قاضی جهانی فرزند حاج احمد است که در سال 1325 هجری شمسی در قاضی جهان در خانواده ای مذهبی و انقلابی دیده به جهان گشود وی پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی وارد کسب و کار گردیده و ابتدا مدتی در کنار پدرش به امر کشاورزی می پردازد و سپس به قالیبافی روی آورده و پس از به کار انداختن کارگاه قالیبافی در سال 1352 در آذرشهر به تجارت قالی پرداخت.

     شهید خوشبخت از عاشقان و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت بود لذا به مداحی و مرثیه سرائی چهارده معصوم می پرداخت و در این راه از هیچ کوششی دریغ نمی کرد چنانچه در سال 1348هجری شمسی به پشنهاد وی هیئت اکبریه قاضی جهان تأسیس و راه اندازی گردید و توانست در جهت بسط و توسعه معارف اسلامی خدمات در خور توجهی ارائه نماید و در امر پخش اعلامیه ها و نوارهای امام راحل و نیز آگاهی مردم انقلابی قاضی جهان از طریق این هیئت به موفقیت های روز افزونی دست یابد.

     شهید خوشبخت پس از شهید آیت الله شیخ حسین غفاری که در دی ماه 1352 در زندان ساواک بوسیله عوامل اطلاعاتی رژیم به درجه شهادت رسیده بود بعنوان اولین شهید منطقه آذرشهر محسوب می شود که در درگیریهای خیابانی با عوامل رژیم جان به جان آفرین تسلیم و با شهادتش آغاز گر حرکت های بعدی مردم آذرشهر تا پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن گردید.

     شایان ذکر است پدر آن شهید، مرحوم حاج احمد خوشبخت با آیت الله شهید مدنی به جهت همسفری در زیارت خانه خدا، دوستی و رفاقت دیرینه داشت و پس از شهادت شهید خوشبخت، شهید مدنی با حضور در منزل این شهید نسبت به مقام مشامخ این شهید ادای احترام نمود و جهت انسجام حرکتهای انقلابی مردم قاضی جهان توصیه ها و رهنمودهای لازم را ارائه فرمودند. رسول خوشبخت در مورد برادر شهیدش می گوید:« وی شخصی با اخلاق و انساندوست بود و همیشه از حق پشتیبانی می نمود ولو به زیان خود وی تمام می شد و توصیه میکرد که سعی کنید در عمل نیت پاک و خالص داشته باشید چه بسا اشخاصی هستند که عمرشان رادرعبادت وقرائت قرآن سپری نموده انداما زمانیکه ازدنیارفته اند بی ایمان بوده اند و در مقابل افرادی نیز بوده اند که خود را گنه کار و پست ترین افراد جامعه تلقی نموده اند اماسرانجام با یک عمل خالصانه و خداپسند مغفور و با ایمان دنیا را ترک گفته اند لذا سعی کنید مردم را از خود نرنجانید و با خلق و خویی نیک با ایشان مدارا نمایید».

     بعد از شهادت ابوالفضل خوشبخت، شاعر بزرگ کشورمان جناب آقای کریمی مراغه ای در مورد وی چنین سرود که این شعر بر روی قبر وی نقش بسته است:

بهارم شد خزان از تیر جانسوز                          بدست پاسبانان تبه کار

شهید دست استبداد گشتم                          براه دین نمودم ثار ایثار

ابوالفضلم بلی خوشبخت بودم                           بقرآنم زجان گشتم فدا کار

هزار و سیصد و پنجاه و هفتم                           نه آبان شدم فارغ از این دار

در مورد هیئت حسینیه قاضی جهان

در مورد هیئت حسینیه قاضی جهان

     هیئت حسینیه قاضی جهان از قدیم الایام وجود داشته و در مورد تاریخ تاْسیس آن اطلاع دقیقی وجود ندارد و به نقل از بزرگان از زمان گرویدن مردم قاضی جهان به تشیع و خصوصاً از زمان عهد صفوی، مراسم عزاداری حسینی بنام عزاداران حسینی همه ساله در ماههای محرم و صفر برگزار می شده و به تناسب ایام شهادت و ولادت چهاده معصوم (ع) نیز برنامه هایی برگزار می گردید و در گذشته محل مخصوصی برای اجرای برنامه هیئت نبوده و جلسات هیئت حسینیه بیشتر در منازل برگزار می شد بعدها به همت اهالی و حضور بزرگانی همچون حاج کربلا محمدباقر غلام زاده قاضی جهانی و حاج ابوالفضل دمیرچی (برزگر) خانه باغچه ای در کنار مسجد جامع خریداری و در حدود 1300 الی 1303 هجری شمسی حسینیه ای بصورت کاه گلی ساخته شد که بعدها به مرور زمان و بعلت ازدیاد جمعیت به وسعت ساختمان آن افزوده شده است و پس از 3 بار تعمیر اساسی از زمان پیدایش نهایتاًَ در سال 1378 به همت عموم اهالی و عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت، حسینیه کنونی بازسازی و علاوه بر محل برگزاری جلسات هیئت عزاداران حسینیه قاضی جهان در طول سال و ماههای محرم و صفر از همین محل جهت برگزاری مراسم و مجالس ترحیم و چهلم مرحومین ، مورد استفاده زنان واقع می شود.

     چنانچه گفته شد در پیدایش و تأسیس حسینیه قاضی جهان نقش مؤثر حاج محمد باقر غلام زاده و پدرش بعنوان مسئول و سرپرست هیئت عزاداران حسینیه بر کسی پوشیده نیست و وی تا آخر عمر شریفش به عنوان خادم دربار اباعبدالله الحسین ( ع ) نقش فزاینده ای در تکمیل آن ایفا نموده است بعد از درگذشت وی مسئولیت برعهده مرحوم حاج محمود شیخ علیزاده واگذار می گردد.

 حاج شیخ محمود شیخ علیزاده قاضی جهانی از بزرگان و مفاخر قاضی جهان

     حاج شیخ محمود شیخ علیزاده قاضی جهانی فرزند حاج احمد شیخ مؤذن و برادر کوچکتر شیخ علی از مکتبداران منطقه می باشد وی در سال 1292 هجری شمسی در آغوش خانواده ای مذهبی و روحانی دیده به جهان گشود و از محضر اساتید بزرگی همچون پدر و برادر بزرگوارش و نیز حاج میرزا عبدالله وثوقی بهره های فراوانی برد.

     وی در کنار برادر بزرگوارش در مساجد حاج عبدالله و مسجد حضرت ولی عصر (عج) و نیز در روستای غله زار و دیزج آقاحسن به تدریس علوم قرآنی مبادرت نمود و علاوه بر تدریس، در جلسات حسینیه به بیان احکام و مسائل شرعی می پرداخت و از کتابهای منتهی الامال، تاریخ و      قصص الانبیاء و تتمه المنتهی برای مردم سخنرانی می نمود و در ماه های مبارک رمضان، شعبان و رجب به قرائت دعاها و زیارتنامه مخصوص این ماهها از مفاتیح الجنان می پرداخت.

     ایشان در محل به آشیخ محمود شهرت یافته بود و مرجع مردم در مسائل شرعی و رساله های عملی مراجع عظام بود و علاوه بر سرپرستی هیئت عزاداران حسینیه، نوحه خوان دسته زنجیرزن و شبیه گردان مراسم شبیه خوانی به حساب می آمد وی به جهت مقید بودن به رسومات خاص محلی در مجالس ترحیم و همچنین ضیافتهای بزرگ ، بعنوان مسئول مجلس نهایت احترام مدعوین به ضیافت و مجالس را بجا می آورد و در پذیرائی به نحو احسن انجام وظیفه می نمود تا خدای ناکرده حرمت میهمانی شکسته نشود.

     وی از خادمین پیر دربار ابا عبدالله الحسین (ع) به حساب می آمد و به محض شنیدن مصائب ائمه اطهار بی اختیار اشک از چشمانش جاری می گشت.

     وی بالاخره پس از 90 سال فعالیت مختلف علمی و مذهبی در محرم سال 1382 هجری شمسی دارفانی را وداع گفته و در وادی رحمت قاضی جهان به خاک سپرده شد.

معرفی کتاب قاضی جهان در گذر تاریخ در شمار ه 40 ماهنامه دهیاری

 معرفی کتاب قاضی جهان در گذر تاریخ 

در شمار ه 40 ماهنامه پژوهشی ،آموزشی و ترویجی دهیاری 

 

کتاب قاضی جهان در گذر تاریخ تالیف مهندس وحید کاظم زاده قاضی جهانی به تازگی در شماره 40 ماهنامه دهیاری معرفی شده است آنچه می خوانید از این ماهنامه عیناً نقل می شود: 

یکی از ابزارهای توسعه منطقه ای، شناسایی ظرفیتها و پتانسیلهای علمی، فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادی آن منطقه است که می توان با طبقه بندی اسناد گذشته  و آمارها و اطلاعات گذشته شناسنامه ای جهت معرفی آن به سازمانهای  اداری و تحقیقاتی کشور و علاقه مندان تدوین نمود و همچنین سندی گویا از وضعیت  اقلیمی ، انسانی فرهنگی و اجتماعی برای آیندگان ترسیم نمود.

اینگونه تلاش ها که متاسفانه در خصوص معرفی روستاها کمتر  اتفاق افتاده است در جهت چشم انداز توسعه نقاط مختلف کشور تاثیر بسزایی دارد. گردآوری کلیه اطلاعات در خصوص تاریخچه، فرهنگ و آداب و رسوم یک مکان مستلزم تحقیقات گسترده و بهره گیری جامع از اطلاعات و اسناد موجود مطلعین و بزرگان،  اندیشمندان و مردم منطقه دارد که این امر در  روستای قاضی جهان اتفاق افتاده است.

در کتاب قاضی جهان در گذر تاریخ ، اطلاعات جغرافیایی روستا و مناطق اطراف ، موقعیت  تاریخی و باستانی روستا؛ از تاریخچه ی شکل گیری تا اطلاعات تاریخی در هر یک از  برهه های زمانی و کنش مردم در قبال رخدادها ذکر شده است .

در بخش دیگری از کتاب ویژگیهای اقتصادی مردم قاضی جهان و مشاغل موجود در روستا معرفی شده است. یکی از انواع اطلاعات گردآوری شده در این کتاب، در ارتباط با معرفی اولین مراکز خدماتی و نهادهایی که در روستای قاضی جهان شکل گرفته اند می باشد . برای  مثال اعضای شورای  اسلامی روستا در دوره های مختلف در این بخش معرفی شده اند.

خصوصیات جمعیتی ، اجتماعی و آداب و رسوم عنوان فصل پنجم کتاب است که مطالب جالبی در خصوص دین و مذهب ، لهجه و زبان ، مثل های رایج ، افسانه ها ، بازی ها و غذاهای محلی و مراسم سنتی مرسوم در مناسبتهای مختلف در روستا در این بخش گنجانده شده است.

روستای قاضی جهان مرکز علم و دانش در منطقه بوده  است ، در یکی از بخشهای کتاب پیرامون همین موضوع ، تاریخچه ی آموزش و فرهنگ در روستا شرح داده شده است. اولین مکتب هایی که در قاضی جهان به امر آموزش پرداختند و  پیدایش مدارس جدید و به طور کلی وضعیت سواد و علم آموزی در قاضی جهان ، همگی از مواردی هستند که در این بخش به آنها پرداخته شده است.

در فصل مشاهیر، مشایخ،  نخبگان و هنرمندان ه معرفی زندگی نامه  این افراد از زمان های قدیم تا زمان معاصر  پرداخته شده است.

در بخش انتهایی کتاب  تصاویری از روستای قاضی جهان به عنوان ضمیمه ی کتاب ارائه گردیده است.

قطعاً وجود چنین کتاب هایی که با ارائه اطلاعاتی چنین کامل و جامع به معرفی روستایی خاص پرداخته باشند ، بسیار انگشت شمار است. مطالعه ی این کتاب را به  کل کسانی که به هر شکل علاقه مندند با فرهنگ و آداب و رسوم روستاها آشنایی داشته باشند توصیه می کنیم.

---

 

 معرفی  کتاب قاضی جهان در گذر تاریخ

  

قاضی جهان در گذر تاریخ (فرهنگ، آداب و رسوم و جلوه‌های طبیعی و هنری)

نویسنده : کاظم ‌زاده ‌قاضی‌جهانی – وحید

به همت :انجمن کتابخانه امام علی(ع) قاضی جهان

ناشر:  احرار

زبان اصلی: فارسی

نوع چاپ: چاپی

قطع : وزیری

جلد : شومیز

عکاس : ابراهیم - نویدقاضی‌جهانی

محل نشر : تبریز

تاریخ نشر : ۱۳۸۳/۱۲/۱۹ - ۲۰۱۱-۰۶-۱۴

رده دیویی : ۹۵۵.۳۲۲

تعداد صفحه : ۲۲۴

نوع اثر : تالیف

شماره کنگره : DSR۲۱۱۳/ف‌لا۱۴ک۲

نوبت چاپ : اول

تیراژ : ۱۰۰۰

شابک : ۹۶۴-۵۸۸۸-۸۰-۸

قیمت :  50000 ریال

در این کتاب  دهستان قاضی جهان از توابع آذرشهر واقع در استان آذربایجان شرقی ذیل هفت مبحث اصلی با این عناوین معرفی شده است:

موقعیت جغرافیایی و طبیعی‌

موقعیت تاریخی و باستانی

ویژگی‌های اقتصادی

ادارات، سازمان‌ها و مراکز خدماتی‌

خصوصیات جمعیتی، اجتماعی و آداب و رسوم‌

تاریخ آموزش و فرهنگ

مشاهیر، مشایخ، نخبگان و هنرمندان.

 کتاب با تصاویر برخی شخصیت‌های نامبرده در متن نیز اماکن تاریخ و مناظر طبیعی همراه است. 

 

علاقمندان برای تهیه این کتاب می توانند از طریق مدیریت کتابخانه امام علی(ع) قاضی جهان (4422888- 0412) اقدام نمایند.