عباس میرزا و طلب کمک از مردم قاضی جهان

عباس میرزا و طلب کمک از مردم قاضی جهان

                                          

 عباس میرزا دومین پسر ارشد باباخان فتحعلی شاه قاجار است که از بطن دختر یکی از خان های دولو زاده شده بود وی در سال 1212 هجری قمری پس از جلوس پدرش بر تخت سلطنت به عنوان نایب السلطنه منصوب و پس از مدتی با حفظ سمت به عنوان والی آذربایجان، تهران را به مقصد تبریز ترک گفت.

     نایب السلطنه پس از رسیدن به تبریز به کمک میرزا عیسی قائم مقام فراهانی دست به اصلاحاتی اساسی زد و به یاری مستشاران نظامی همچون«لیندسی»و«کریستی»از انگلستان به تعلیم و اصلاح قشون ایران پرداخت.

     عباس میرزا از میان شاهزادگان قاجار تنها کسی است که در جنگ ده ساله ایران و روس همیشه در خط مقدم جبهه ها حضور یافته و در باز پس گیری شهرها و آبادیهای کشورمان تلاش های زیادی نمود و به رغم پیروزیهای اولیه ، به دلیـل عدم ارسـال کمکهــای مالـی و نظامی از سـوی تهـران به سبب بی کفایتی درباریون و خیانت آشکار بعضی از رجال و حکمرانان نتوانست ریشه ظلم و تعدی استعمار روسیه را بسوازند و متأسفانه بسیاری از شهرهای آذربایجان به اشغال قوای روس درآمد و پی آمد این اشغال تحمیل عهدنامه ننگین ترکمانچای بود که عباس میرزا پس از دو ماه جلسات مختلف درمحله پازیکی آذرشهربا پاسکویچ سردار روسی بالاخره در محل ترکمانچای به آن تن داد.

 چنانچه گفته شد در این جنگ به دلیل بی کفایتی فتحعلی شاه، عباس میرزا از پا در آمده و همزمان با آن با دشواریهـای شخصی هـم دست به گریبـان بود. و از آنجایی که به دلیل تحریک برخی از درباریان از مدت ها قبل هیچگونه کمک مالی از شاه دریافت نمی داشت منابع مالی اش به پایان رسیده بود و او دیگر حتی نمی توانست مواجب سربازان و هزینه نگه داری مختصر قوایی را که به او وفادار مانده بودند بپردازد.                     مشاهـده آن که افرادی چنین شجاع و تن به رضا داده هیچ چیز ندارند قلبش را جریحه دار می کرد و او می توانست از خود بپرسد که آنها تا چه حد تاب تحمل دارند وقتی این افراد پراکنده می شدند به سر وی و آذربایجان چه می آمد؟ در این موقع بود که جلسه ای ترتیب داد و از محمدخان امیر نظام، ابراهیم خان سردار، فتحعلی خان و پسرش خسرومیرزا که در کنارش بودند خواست تا پرس و جو کنند و ببینند که چه کسی از تجار و ملاکین آذربایجان حاضر می شود به وی مقداری وام دهد تا آن را صرف مبرم ترین نیازها کند.

     تعدادی از ریش سفیدان قاضی جهان بالاتفاق از پدرانشان نقل می کنند که در سال 1342 هجری قمری زمانی که عباس میرزا در منطقه افخم آباد آذرشهر چادر زده بود ، مأموران به وی اطلاع می دهند که چنین مقدار پول هنگفتی را فقط حاج حسین قاضی جهانی می تواند وام دهد و در کل منطقه غیر از وی از عهده کس دیگری برنمی آید. لذا به مجرد اطلاع از آن پیکی را به همراه چند سوار به منزل حاج حسین روانه می سازد و نماینده عباس میرزا ، امر نایب السلطنه را به وی رسانده و شرایط حاکم بر سپاه ایران و چگونگی مشکلات بوجود آمده از اشغال روسیه را برای وی تشریح می سازد.

     چنانکه گفته اند حاج حسین قاضی جهانی به اندازه یک پنجاهم مبلغ غرامتی که براساس معاهده و عهدنامه ترکمانچای، ایران ملزم به پرداخت قسطی آن به روسیه گردیده بود در اختیار عباس میرزا  قرار می دهد که با محاسبه یک پنجاهم ده کرور تومان(پنج میلیون تومان) غرامت ایران به روسیه چنین به نظر می رسد که وام قرضی حاج حسین به ولیعهد قاجار محتملاً مبلغ صد هزار تومان بوده است . به مجرد آن عباس میرزا سند و رسیدی را به مهر سلطنتی به جهت دریافت پول به وسیله نماینده ویژه ای به حاج حسین می فرستد. نقل شده که وی در برابر چشمان نماینده نایب السلطنه، سند را پاره می سازد که اینکار موجبات خشم وی را فراهم می سازد سپس حاج حسین به وی می گوید : به عباس میرزا از قول من بگو در صورتـی که قـرض من توسط شاهزاده و دربار شاهی پرداخت نشود چه سندی در میان باشد و چه نوشته ای نباشد من شکایت خود پیش چه کسی توانم برد غیر از خود شما پس لزومی به سند و رسید وجود ندارد و این فقط لطف و کرامت و عنایت شاهنشاهی است که می تواند بدون وجود سند نیز جریان داشته باشد. نحوه برخورد حاج حسین قاضی جهانی به مذاق شاهزاده خوش می آید لذا می خواهد تا حاج حسین را پیش وی خوانده و به طریقه ای از وی تمجید نماید پس به تقاضای حاج حسین در عوض قرض خویش امتیاز انحصاری خرید و فروش و تهیه گندم آذربایجان مرکزی را به وسیلـه سندی رسمی طـی دوره ای ده ساله به وی واگذارمی نماید.