رسم شال سالاماخ در قاضی جهان

رسم شال سالاماخ در قاضی جهان 

از رسومات زیبای اهالی قاضی جهان در چهارشنبه سوری 

یکی از مراسم به یادماندنی و قدیمی و همینطور خاطره انگیز در قاضی جهان ، مراسم  آویختن شال یا شال ساللاما(shaal sallama) از روزنه بام خانه ها ( باجالار) بود.

معمولا در شب چهارشنبه سوری در قاضی جهان مراسمی به نام شال سالاماخ وجود داشت که جوان ها و نوجوان ها معمولاً از پنجره ساختمان ها که به نام باجا نام برده می شد که بعدها هم گاهی اوقات از پشت بام منازل شالی را آویزان می کردند.

 در این مراسم نوجوانان و جوانان به پشت بام خانه فامیل، آشنایان، دوستان و همسایه ها می رفتند و شال خود را که معمولاً پارچه ای دراز بود از روزنه بامها (باجا) به درون منازل آویزان می کردند و یا آنها چندین دستمال حریر و ابریشمی را به یکدیگر گره زده، از آن طنابی رنگین به بلندی سه متر می‌ساختند آنگاه از راه پلکان خانه‌ها یا از روی دیوار، آنرا از روزنه دودکش وارد منزل می‌کنند و یک سر آن را خود در بالای بام در دست می‌گرفتند، آنگاه با چند سرفه بلند صاحبخانه را متوجه ورودشان می‌ساختند. صاحبخانه که منتظر آویختن چنین شال‌هایی بودند، به محض مشاهده طناب رنگین، آنچه قبلاً آماده کرده بودند به عنوان عیدی (بایراملیق) از قبیل پول نقد، تنقلات از بادام، نان و گندم ، پسته، نخود، انار، تخم مرغ رنگی، جوراب و لباسهای پشمی، نبات ، گردو و آجیل را به شال می بستند و با اشاره ای که شال را پایین می کشید فرد متوجه بسته شدن هدیه یا عیدی می شد و آن را بالا می کشید.

این مراسم تا پاسی از شب ادامه داشت، در این میان دامادها ( آداخلی اوغلان) در دوران نامزدی بر پشت بام خانه عروس حاضر شده و افرادی که با او بودند او را معرفی می کردند و کسانی که در خانه عروس بودند هدایایی از جمله  دستبافتهای عروس ( شال گردن ، جوراب و …)، را به شال داماد می بستند.

آنگاه شال‌انداز شال را بالا می‌کشد. آنچه در شال است هم هدیه چهارشنبه سوری است و هم فال و هم تماشا.

اگر هدیه نان باشد آن نشانه نعمت است، اگر شیرینی نشانه شیرین کامی و شادمانی، انار نشانه کسرت  اولاد در آینده و گردو نشان طول عمر، بادام و فندق نشانه استقامت و بردباری در برابر دشواری‌ها، کشمش نشانه پرآبی و پربارانی سال نو و اگر سکه نقره باشد نشانه سپیدبختی است.

شال‌اندازی از مراسم شب چهارشنبه سوری است که تاکنون اعتبار خود را در قاضی جهان حفظ کرده و از بین نرفته است تنها فرقی که با گذشته کرده این است که بچه ها دستمال و یا شال خود را امروزه به درب خانه ها بسته و زنگ خانه را به صدا در می آورند و بعد در گوشه ای قایم می شوند و صاحبخانه پس از رویت دستمال و قرار دادن بایراملیق در آن مجدداً به همانجایی که شال یا دستمال آویزان بوده می نهند و محل را ترک می کنند تا صاحب دستمال،  دستمال را با هدیه اش بردارد.  

فلسفه  دیگر شال انداختن هم کمک توانگرها و متمکین به فقرا و نیازمندان ، بدون رویت کسی که شال را در خانه می انداخته بوده است.

استاد شهریار شاعر، شهیر آذربایجان  این مراسم را به زبان مادری اینگونه توصیف می کند:

بایرامیدی، گئجه قوشی اوخوردی / عید بود و مرغ شب می خواند

آداخلی قیز،بیگ جورابین توخوردی / دخترنشون و نامزدکرده برای دامادجوراب می بافت

هر کس شالین بیرباجادان سوخوردی / هرکسی شالش رو از یک روزنه پشت بام آویزان می کرد

آی نه گوزل قایدادی شال ساللاماق/ آخ که چه رسم زیبایی هست این شال انداختن

بیگ شالینا بایراملیغین باغلاماق /  و عیدی تازه داماد را به شالش بستن

شال ایسته دیم منده ائوده آغلادیم / من هم شالی خواستم و بخاطرش گریه کردم

بیر شال آلیب تئز بئلیمه باغلادیم/ شالی گرفته و زود به کمرم بستم

قولام گیله قاچیب شالی ساللادیم/  به خانه غلام اینها رفتم و شال را در خانه شان انداختم

فاطما خالا منه جوراب باغلادی/ خاله فاطمه ام برایم جورابی در آن شال بست

خان ننه می یادا سالیب آغلادی!/ با اینکار خاطرات مادربزرگم در ذهنش تداعی شد و گریست  

کلیپی از رسم شال اندازی مردم آذربایجان به همراه شعرخوانی استاد شهریار 

برای دیدن کلیپ و دانلود آن  اینجا کلیک کنید