گرانی و قحطی های مختلف و مردم قاضی جهان

v     گرانی و قحطی های مختلف و مردم قاضی جهان

                                                                                  

     از رویدادهای قابل ذکر و برجسته  قاضی جهان قحطی و گرانی های مختلفی بوده است که مردم را بواسطه آن در دوره های متفاوت به فقر و بدبختی و فلاکت و درماندگی کشانده بود.

     در مطالعه تاریخ قاضی جهان به 4 مورد قحطی و گرانی در دوره های مختلف برخورد می کنیم که هر کدام دلایل و منشأ خاص خود را داشته و بی کفایتی حکومت مرکزی وقت و هجوم عوامل خارجی در تشدید آن تأثیرگزار بوده است.

     گرانی 3 شاهی، 3 تومانی، 12 تومانی و 4 تومانی عمده ترین گرانی های منطقه را تشکیل می دهند که شاید بدترین گرانی که همراه قحطی به سراغ مردم قاضی جهان آمده گرانی 3 تومانی باشد که در اواخر عهد ناصری و سلطنت مظفرالدین شاه قاجار در قاضی جهان اتفاق افتاده است. گرانی که همزمان با اولین هجوم قشون روسیه تزاری به منطقه روی داد و باعث گردید تا قیمت هر من نان به 3 تومان برسد. در این زمان خشکسالی بهاره با سختی زمستان دست  به دست هم داده و وضعیت سختی را برای مردم پیش آورد، غله کمیاب و گران شد، گرفتاری و بدبختی بر جامعه سایه افکند و کشاورزی که منبع اصلی درآمد مردم را تشکیل می داد به کلی نابود شد. در این دوره بود که کودکان و سالخوردگان بسیاری از شدت گرسنگی و گرانی تلف شدند بطوری که قبرستان بزرگ قاضی جهان در طول یک سال پر گشته و دیگر جایی برای دفن مردگان پیدا نشد.

     گرانی 3 شاهی یا 5 شاهی در زمان جنگهای بین ایران و روس اتفاق افتاد که در زمان ولیعهدی عباس میرزا در تبریز با درایت و هوشیاری وی قدری کاهش یافت بطوری که در آن زمان مرحوم حاج حسین فاضلی قاضی جهانی که امتیاز گندم آذربایجان را داشته با باز نمودن انبارهای خود بر روی مردم قدری از تألمات مردم منطقه کاسته و اجازه نداد تا گرانی صدمات جبران ناپذیری بر پیکر مردم وارد سازد.

گرانی 12 تومانی در زمان حمله دوم روسیه به ایران اتفاق افتاد و چنانچه مردم از زور گرسنگی از گوشت اسب و الاغ نیز دریغ نمی کردند و گرانی 4 تومانی در زمان حکومت یکساله پیشه وری در آذربایجان و زمان خروج قوای روسیه از ایران به وقوع پیوست.

     گرانی 4 تومانی نتیجه قهری جنگ جهانسوز دوم بوده و در چنین اوضاع و احوالی عدم تسلط و حاکمیت دولت از یک سو و سرما زدگی محصولات کشاورزی و قحطی از سوی دیگر به فقر و فلاکت مردم افزود و شعارهای توخالی و بی پشتوانه فرقه ضالّه حزب توده مردم و جدایی طلبان دمکرات نیز در کاهش آلام مردم تأثیری نبخشید. در چنین موقعیتی مردم از تهیه حداقل مواد غذایی به خصوص نان عاجز و ناتوان شدند، فاجعـه آغــاز می گردد و آثـار گرسنگی در سیمای مردم آشکار می شود. در چنین وضعیتی سهمیه بندی نان به صورت کوپن و جیره بندی خانوار برقــرار  می شود. فقــر چنان بر مردم مستــولی می شود که برخی از خانواده ها مجبور میشوند تمامی لوازم خانه خود تا چوب سقف خانه ها را فروخته و نان تهیه نمایند.

     بایستی اذعان نمود که یادآوری آن روزها و مشقاتی که بر مردم تحمیل شده تجربه ای است برای نسلهای آینده تا بدانند ارتقاء سطح زندگی مردم و دستیابی به رفاه تدریجی بوده و یک شبه حاصل نگردیده است و استمرار زندگی در آتی شاهد روزهای سخت و دشوار و یا رفاه و خوشبختی خواهد بود و بدینوسیله از شکر نعمت های موجود خداوندی غفلت نورزند.

قاضی جهان و غائله خودمختاری آذربایجان

v     قاضی جهان و غائله خودمختاری آذربایجان

                                                           

     غائله آذربایجان و تشکیل فرقه دموکرات به رهبری جعفر پیشه وری یکی از اثرات نامطلوب و شوم جنگ جهانی دوم می باشد که در سرنوشت مردم خطه آذربایجان اثرات نامطلوب و مخربی به جای گذاشت. این مصیبت که از دخالـت مستقیــم همسایـه شمالی ایران در امور داخلی و شئون زندگی اهالی در جهت تفرقه افکنی بین فرقه ها و نژادها و قومیت های مختلف سرچشمه می گرفت توسط دشمن اشغالگر و متجاوز بر مردم تحمیل می شد. ارتش نیرومند شوروی در داخل خاک ایران پشتیبان فرقه دموکرات آذربایجان است. این حزب عملاً با خلع سلاح نیروهای دولتی و با بهره گیری از حمایت ارتش سرخ از آذر ماه 1324 رسماً خودمختاری آذربایجان را در چهارچوب هویت های فرهنگی، نژادی، جغرافیائی و قومی ترک اعلام می دارد، شهرهای آذربایجان یکی پس از دیگری سقوط و تسلیم قوای فرقه دموکرات می شوند. عوامل داخلی آنان تحت شعارهای عوام فریبانه وارد میدان شده اند و استقلال داخلی و خودمختاری را با حفظ تمامیت ارضی کشور به خلق آذربایجـان نوید می دهنـد و خواب اتحاد آذربایجان آن سوی ارس را می بینند.

     پیشه وری برای رسمیت بخشیدن به حکومت خود اسکناس مخصوصی چاپ و به جریان انداخت که از اعتبار کافی برخوردار نبود، گویا مردم از ترس توده ایها در جریان مبادلات تجاری، اجباری به قبول این پول تن در می دادند. ستاد فرماندهی دمکراتها در باغ ملت آذرشهر قرار داشت و از طریق این مرکز سه نفر از فریب خوردگان بومی قاضی جهان را با خود همراه کرده و به ایشان سلاح و مهمات داده بودند تا بوسیله زور سلاح مردم قاضی جهان را به عضویت این فرقه در آورند. در روبروی مسجد جامع، سکوی بلندی بود که از روی این سکّو، نامه ها، بیانیه ها و آخرین تصمیمات این فرقه از طریق این نفرات به اطلاع مردم قاضی جهان رسانده می شد .شعارهای توده ایها عبارت بودنداز:«یاشاسین باش وزیر، یاشاسین دانایی، یاشاسین آنادیلی». آنان جوانان را تحت فشار قرار می دادند تا به سربازی بروند، افرادی که آنروزها را به خاطر می آورند می گویند: سر کرده این فرقه در آذرشهر مدام از این مثل ترکی بهره می گرفت: «من آقا،سن آقا، اینک لری کیم ساغا».

     توده ایها با کلاههای پشمی گوسفندی و تفنگ بر دوش شناخته می شدند و پوششی همچون سربازان شوروی سابق داشتند که از اولین اقداماتشان تغییر نوشته تابلوهای ادارات از فارسی به ترکی بود. در عرض چند روز کتب مدارس را تغییر داده و حتی اسناد رسمی نیز به زبان ترکی نوشته می شد و در مجموع مبلغ پان ترکیسم در آذربایجان و ایران شدند. این حرکت و فرقه از آنجایی که پشتوانه و حامی مردمی نیافت و نیز به جهت قطع حمایت روسها از ایشان در مدت کوتاهی درست پس از یکسال در آذر ماه 1325 با فرار رهبران فرقه به شوروی و اعدام تعدادی از آنها بدست قوای دولتی برچیده شد.

     از اشعاری که در آن زمان مردم برای دمکراتها ساخته و برای همدیگر می خواندند عبارت بود از:

پیشه وری دوز دوروب             یانیندا بیر قیز دوروب

قارقا  ایشییب چینینه               دئیر به اولدوز دوروب

قاضی جهان در حمله دوم روسیه به ایران

v     قاضی جهان در حمله دوم روسیه به ایران

                          

     اشغال نظامی ایران از طرف قوای روسیه و انگلیس بدون رعایت اصول بی طرفی ایران در جنگ جهانی دوم در ماه اوت 1941 میلادی مطابق با سوم شهریور ماه 1320 صورت گرفت. نیروهای بیگانه و عمدتاً نیروهای روسی در جریان پیشروی به سمت مرکزی ایران به آذرشهر نیز حمله ور شدند و بدین ترتیب ارتش سرخ در دو نقطه قاضی جهان اردو زدند، نقطه اول روی تپه بلندی از کوه قزل داغی درست در روبروی چشمه سیدآباد قرار داشت و این نیروها پادگان کوچکی در آن  احداث نموده و آن را مرکز فرماندهی خود در آذرشهر قرار دادند؛ دلیل انتخاب این محل به همین عنوان، محوریت قاضی جهان به عنوان واسط و واصل دو شهر گوگان و آذرشهر بوده و نیروهای روسی به راحتی قادر بودند تا از همین نقطه بر سطح منطقه نظارت کافی را بعمل آورند و هرگونه حرکت و جنب وجوش مردمی را در نطفه خاموش سازند. گروه دوم در منطقه اطراف آغ گل و باغهای ملادیییز قاضی جهان چادر زدند و از این منطقه به عنوان محل تمرینات نظامی، انبار اسلحه و مهمات و مرکز تأمین اغذیه و تدارکات نیروها سود می جستند.

     نتیجه اشغال این منطقه، گرانی فوق العاده ارزاق عمومی و کمیابی کالاهای ضروری و اساسی می شود به طوری که تعریف می کنند قند و شکر به قیمت آنروز هر کیلو به پانصد ریال می رسد و نان کمیاب و گران می شود، کالاها احتکار و انبار می شود،گرانی بیداد می کند، مردم بر علیه گرانی کالاها و ارزاق عمومی شعرها گفته و ترانه سرایی می کنند همچون:"ای وای ننه تانگی گلدی، اورگیمه یانقی گلدی، سبزه چائی ایچمکدن دیشلریمه سانجی گلدی"

     بلی آذرشهر در دست دشمن اسیر شده و فقر و بدبختی از گوشه و کنــار آن می بارد، هــرج و مـــرج و بی قانونی درکلیه شئون زندگی مردم حاکم می گردد، راهزنی در جاده ها به طرز زشت و وقیحانه ای حاکم شده و روز به روز وضع بدتر می شود، حکومت قادر به کنترل قیمت ارزاق عمومی و جلوگیری از احتکار و رفع کمبود آن نیست، گوشت به کیلوئی 60 ریال رسیده است تامین معاش، مردم را در تنگنا قرار داده و جان و مال و ناموس مردم مصون از خطر نیست. مسافرت از شهری به شهر دیگر استقبال از مرگ است. عمال دولتی از خود اختیاری نداشتند و بدون اجازه نیروهای اشغالگر قادر به انجام امری نبودند .

        خاطراتی که ریش سفیدان از آن موقع بازگو می کنند نشان از آن دارد که نیروهای روسی هر موقع فرصت می یافتند به انبارهای گندم و طویله روستائیان قاضی جهان حمله می کرده و هر آنچه می یافتند به غارت می بردند. در این زمان است که قیمت یک من نان به 12 تومان می رسد. مشهدی حسین شریفی نقـــل می کند که روسها تا آن زمان گردوی نارس سبز ندیده بودند و به خیال اینکه سیب هستند به آن گاز می زدند و وقتی تلخی آن را می چشیدند با زبان روسی فحش و ناسزا می گفتند، به گفته وی وقتی روسها به قاضی جهان رسیدند فصل انگور بود.

کشف حجاب رضاخانی و عکس العمل مردم قاضی جهان

v     کشف حجاب رضاخانی و عکس العمل مردم قاضی جهان

                                              

     رضاخان این دست نشانده استعمار نو با سفر به ترکیه و دیدار با آتاتورک، کشف حجاب از بانوان ایرانی را به عنوان تحفه ای از این سفر به ارمغان آورد و به کشف حجاب مبادرت ورزید.اما مردم مسلمان کشورمان در مقابل این اقدام اصلاحی مقاومت نمود و اجازه نداد تا عمال رضاخانی در رسیدن به اهداف شوم خود موفق باشند لذا این اصلاح رضاخانی در سال 1312 هـ .ش اول در تبریز به اجرا درآمد که نتیجه آن کوچ تعدادی از قاضی جهانیهـای مقیم تبریــز به قاضی جهان بود که از میان این افراد می توان به حاج ملا ولی جناب زاده اشـاره نمود که در این زمان جهت در امـان ماندن خانـواده اش از اصلاحـات رضاخـانی با خانــواده اش در قاضی جهان ساکن شد.

     آنچه از آن زمان از طریق بزرگان نقل شده حاوی این نکته است کـه  پس از مدت کوتاهی اپیدمی اصلاحات رضاخانی به آذرشهر و قاضی جهان نیز سرایت نمود و بخشداری آذرشهـر مأمورانـی را جهت پیاده شدن این اصــل روانه کوچه و بازار نمود که این افراد هر موقع وارد قاضی جهان می شدند مردم با دادوفریاد و علائم ویژه ای همدیگر را از ورود ایشان آگاه می ساختند و بدینوسیله بانوان را از تردد در کوچه و خیابان باز می داشتند و می توان گفت بدترین و تلخ ترین موضوع آن دوران جریانات کوچه محمدی ( یاشار ) باشد.

                                                                  

     شاید درب های بین برخی از منازل و کوچه ها که هنوز هم نمونه هایی در برخی از خانه ها یـــافت می شوند نشانه هایی از این دوران باشد که بدینوسیله زنان جهت رفتن به گرمابه و نیز رفتن به خانه اقوام خود استفاده می کردند تا از تردد در خیابانها و کوچه ها و مواجهه با این ماموران جلوگیری کنند.

قاضی جهان در حمله سال 1326 هـ .ق روسیه به آذربایجان

v     قاضی جهان در حمله سال 1326 هـ .ق روسیه به آذربایجان

                                           

      پس از به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه قاجار، مردم تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان قیام کردند. همزمان با محاصره تبریز توسط عیـن الدوله سربازان تزاری روس در ششم اردیبهشت سال 1286 هـ .ش از پل جلفا گذشته، روانه تبریز شدند.

     باورود قشون روس به آذربایجان و از جمله به آذرشهر، تعدادی از عالمان آذرشهر به حضور قشون متجــاوز معترض شده و مردم را به قیام علیه متجاوزان دعوت نمودند. شاید توافق و تصمیم قمه زنان قاضی جهان در روز دهم محرم (عاشورا)جهت حمله به اردوی دشمن از همین حرکت و قیام علمای آذرشهر نشأت گرفته باشد علمایی که بعدها توسط روسها به دار آویخته شده و شربت شهادت را نوشیدند. از خاطراتی که مردم از حمله اول روس به یاد دارند اینست که روسها در سالهای آخر اقامتشان در کشور جسارت و اهانت را بدان حد بالا بردند که مساجد قاضی جهان را به عنوان اسطبل اسبان خود قرار دادند و خوشبختانه فردای همان روز این اهانت یعنی در بهار سال 1296 هـ .ش درست پس از 10 سال به جهت اوضاع پریشان داخلی روسیه و انقلاب کبیر این کشور، کشور عزیزمان را تخلیه نمودند.

     با نگاهی به کوچه ها و برخی از معابر تنگ و کوچک قاضی جهان این نکته در ذهن تداعی می شود که این تنگی معابر حاصل همان دوران است و مردم جهت اینکه سربازان تزاری با اسب و وسایل وارد خانه ها و کوچه ها  نشوند مبادرت به این کار نموده بودند و عرض برخی از کوچه ها چنان تنگ و کوچک ساخته شده بودند که دو نفر همزمان نمی توانستند از کوچه رد شوند.